Waarom speel je deze kaart?
Om de ondergrond zo optimaal mogelijk in te zetten voor het realiseren van maatschappelijke opgaven, is het van belang om de opgaven goed in beeld te brengen en om de relatie tussen de opgaven en de ondergrond scherp te hebben. Dit draagt bij aan de bewustwording van het belang van de ondergrond voor de realisatie van opgaven. En dit inzicht kan helpen bij het afwegen en prioriteren van ondergrondfuncties en/of opgaven (voor de lange termijn). Het onomkeerbare karakter van de ondergrond, de traagheid van ondergrondse processen en ondergrondse ruimteschaarste zijn daarbij belangrijke factoren om rekening mee te houden.
Hoe speel je deze kaart?
Maak het onzichtbare zichtbaar. Breng de opgaven in een gebied in beeld, en omschrijf de relatie van deze opgaven met de ondergrond. Dit zijn enerzijds de maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie, klimaatadaptatie en verstedelijking. Anderzijds gaat het om ‘bodemopgaven’, zoals de warme overdracht, bodemdaling en nieuwe stoffen in het milieu. Speel met de Aas om tot de 10 te komen.
Hulpmiddelen en -bronnen
- Bodemfuncties leiden tot ecosysteemdiensten die bijdragen aan de Sustainable development goals (SDG’s), waaronder voedselzekerheid, gezondheid, veilige en duurzame stad, klimaatverandering, biodiversiteit en integratie van doelen / samenwerking. Zie ook www.mdpi.com
- Planvorming van landelijke, regionale en lokale opgaven, zoals Regionale EnergieStrategie, risicokaarten en dialogen klimaatadaptatie, landbouwvisie, stedelijke ontwikkelingen, Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS)
- Tools zoals een gebiedsspecifiek boldiagram in de NAS-adaptatietool op ruimtelijkeadaptatie.nl etc.
- Voorbeelden van gemeente die verder zijn in planvorming en ondergrondbeleid
- Organisatiestructuur of samenwerkvorm gericht op uitwisselen van kennis/ervaring/aanpak van thematische opgaven
- Lijst met opgaven die in veel regio’s spelen:
- Energie (transitie naar duurzame energie en warmte):
- Aanleggen bodemenergiesysteem (WKO, open en gesloten)
- Ondergrondse opslag van materiaal, gas, warmte/energie, vloeistoffen
- Aanbrengen installaties voor geothermie, aardgas, olie (mijnbouwactiviteiten)
- Aanleggen van zonneweides
- Aanleg van kabels en leidingen (voor elektra, warmte, koude, data, water, afvalwater)
- Windmolens bouwen (funderingen)
- Andere activiteiten voortkomend uit de regionale energie strategie of de warmtevisie
- Klimaatadaptatie (ruimtelijke adaptatie en robuuste bodem- en watersystemen):
- Aanleg van waterberging (in kunstwerken)
- Aanleg van waterberging (in de bodem)
- Bevorderen infiltratiecapaciteit van de bodem
- Aanleg van groen, levende bodem en ruimte voor boomwortels
- Maatregelen tegen verdroging van bodems
- Bodemdaling:
- Maatregelen tegen CO2-uitstoot vanuit veenbodems
- Omgang met funderingen van woningen.
- Omgaan met houten funderingen (paalrot).
- Beheer van oppervlakte- en grondwaterpeil.
- Aanleg van drainage (en omgekeerde drainage)
- Beheer en onderhoud van ondergrondse infrastructuur
- Maatregelen tegen verzilting
- Aanleg van (licht) ophoogmateriaal
- Energie (transitie naar duurzame energie en warmte):
-
- Verstedelijking
- Ordenen van de ondergrond.
- Afweging van het benutten en het beschermen van bodems bij ondergrondse functies.
- Woningbouw
- Ondergrondse bouwen (object)
- Aanleg van tunnels (lijnobject)
- Aanleg van ondergrondse infrastructuur.
- Beheren en conserveren van archeologie
- Opruimen van niet gesprongen explosieven / blindgangers
- Opruimen van bodemverontreiniging.
- Grondstoffen
- Winning van zout (mijnbouw)
- Winning van drinkwater / veedrenking
- Ontgraven van grind, zand en klei
- Vitale bodem in landelijk gebied:
- Voedselproductie
- Bollenteelt
- Vergroten biodiversiteit
- Vastlegging van koolstof en biomassa
- Toepassen van bagger
- Toepassen groene reststromen (bermmaaisel, plantenresten etc, al dan niet na bewerking)
- Maatregelen tegen het verdichten van bodems
- Bevorderen bodemvruchtbaarheid
- Aanleg en beheer van natuur
- Beheer van grondwater
- Verstedelijking
- Planvorming van landelijke, regionale en lokale opgaven, zoals Regionale EnergieStrategie, risicokaarten en dialogen klimaatadaptatie, landbouwvisie, stedelijke ontwikkelingen, Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS)
- Tools zoals een gebiedsspecifiek boldiagram in de NAS-adaptatietool op ruimtelijkeadaptatie.nl etc.
- Voorbeelden van gemeente die verder zijn in planvorming en ondergrondbeleid
- Organisatiestructuur of samenwerkvorm gericht op uitwisselen van kennis/ervaring/aanpak van thematische opgaven
Producten
- Opgaven in beeld
- Het belang van de ondergrond in de opgaven schetsen: overzicht van kansen en knelpunten van de ondergrond
- Inzicht in meekoppelkansen en showstoppers
- Afwegingskader ondergrond: welke opgaven gaan voor andere?
Geleerde lessen vanuit de regio’s
De aanpak van maatschappelijke opgaven is de drijver voor het op een goede manier meenemen van de ondergrond. Iedere opgave in de leefomgeving heeft baat bij het optimaal benutten van de ondergrond, en het voorkomen van knelpunten vanwege dure maatregelen of zelfs showstoppers. Tevens volgen vanuit de opgave de projecten waar budget is om het werk voor de ondergrond te doen.
